W myśl polskich przepisów, ojcem w prawnym znaczeniu tego słowa można zostać na dwa sposoby:

• poprzez uznanie ojcostwa, oraz
• na skutek postępowania sądowego o ustalenie ojcostwa.

W niniejszym artykule pokrótce przyjrzymy się pierwszej z tych dróg, czyli uznaniu ojcostwa.

Rejestracja narodzin dziecka

Pierwszym etapem w procesie uznania ojcostwa musi być rejestracja narodzin dziecka. Rodzice nowo narodzonego potomka mają 21 dni na dokonanie obowiązku zgłoszenia narodzin w urzędzie, licząc od dnia wystawienia karty urodzenia w szpitalu. Większość z rodziców dopełnia tego obowiązku osobiście w urzędzie, warto jednak pamiętać, że od 01 czerwca 2018 r. można również zgłosić narodziny dziecka przez internet.

Uwaga: warunkiem koniecznym jest jednak posiadanie tzw. Profilu zaufanego, czyli podpisu epuap

Aby zgłosić narodziny nie opuszczając przy tym kanapy należy odwiedzić stronę www.obywatel.gov.pl, po czym wejść w zakładkę dzieci i narodziny. Tutaj należy wykonać pięć kolejnych kroków. Podać numer aktu małżeństwa (jeżeli jesteśmy w związku małżeńskim) lub swojego aktu urodzenia (jeżeli nie jesteśmy w związku małżeńskim). W kolejnych etapach należy podać nazwę szpitala w jakim dziecko przyszło na świat, jego imię i nazwisko oraz adres, pod którym ma zamieszkać. W kolejnym kroku należy wskazać sposób, w który chcemy odebrać dokumenty (elektronicznie – za pomocą skrzynki na ePUAP, osobiście lub pocztą tradycyjną) i w końcu podpisać wniosek przy pomocy bezpiecznego podpisu. To wszystko.
Jeżeli zgłoszenia dziecka dokonują małżonkowie sprawa z uznaniem ojcostwa jest dość prosta i jednoznaczna, bowiem polskie przepisy przewidują domniemanie, że mąż matki jest zawsze ojcem dziecka. Tak więc, rejestrując dziecko przez małżonków urząd stanu cywilnego, niejako z „automatu” zakłada, że mąż matki jest również ojcem dziecka i formalności na zgłoszeniu narodzin w zasadzie się kończą.

Uznanie dziecka

Sytuacja wygląda trochę inaczej, jeżeli rodzice nie są małżeństwem. W takiej sytuacji, aby dokonać uznania ojcostwa mężczyzna, który chce uznać swoje ojcostwo powinien oświadczyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że jest ojcem dziecka. Natomiast matka dziecka powinna jednocześnie albo w ciągu trzech miesięcy od dnia oświadczenia mężczyzny potwierdzić, że ojcem dziecka jest właśnie ten mężczyzna (przy czym niejednoczesna obecność obojga rodziców jest raczej wyjątkiem od reguły).
W zdecydowanej większości przypadków fakt złożenia powyższych oświadczeń ma charakter formalności. Niekiedy, jednak mogą pojawić się pewne trudności. I tak, przede wszystkim należy pamiętać o pewnych ograniczeniach, mianowicie:

• uznanie ojcostwa może nastąpić tylko wtedy, gdy z aktu urodzenia dziecka nie wynika ojcostwo innego mężczyzny np.: wpisanego tam z „urzędu” męża matki dziecka,
• uznanie ojcostwa nie może nastąpić, gdy kierownik urzędu stanu cywilnego powziął wątpliwość co do pochodzenia dziecka.
• uznanie ojcostwa nie może również nastąpić, gdy inny kierownik urzędu stanu cywilnego odmówił przyjęcia oświadczeń lub gdy toczy się sprawa o ustalenie ojcostwa,
• uznanie ojcostwa nie może nastąpić także po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności.

Natomiast, jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, uznanie ojcostwa może nastąpić tylko w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym mężczyzna składający oświadczenie o uznaniu dowiedział się o śmierci dziecka, nie później jednak niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.
Warto również pamiętać, że są sytuacje o wyjątkowym charakterze, jak np.: gdy ojciec dziecka nie jest pełnoletni, ale osiągnął wiek 16 lat. W takiej sytuacji może on uznać dziecko, jednak tylko przed właściwym sądem opiekuńczym. Z kolei, jeżeli samo dziecko osiągnęło już 13 lat, to jest konieczna jego obecność w chwili uznania ojcostwa.

Uznanie ojcostwa przed narodzinami

W niektórych sytuacjach pomocna może być sytuacja uznania ojcostwa jeszcze przed narodzinami dziecka (np.: w przypadku długotrwałego wyjazdu ojca, nieuleczalnej choroby etc.). Mianowicie, każdy mężczyzna może dopełnić obowiązku uznania ojcostwa przed narodzinami dziecka. Procedura jest podobna jak przy tego typu czynności po narodzinach dziecka, czyli ojciec musi złożyć oświadczenie, że uznaje swoje ojcostwo, a matka musi potwierdzić w ciągu 3 miesięcy, iż faktycznie on jest biologicznym ojcem dziecka. Co jednak istotne, aby oświadczenie było skuteczne matka musi okazać kierownikowi USC zaświadczenie od lekarza, iż jest w ciąży.

Co daje uznanie dziecka przed jego narodzinami?

Uznanie ojcostwa jeszcze nienarodzonego dziecka wywołuje skutki prawne od momentu jego narodzin. Dziecko nabywa wszelkie uprawnienia potomka ojca od momentu narodzin, czyli przede wszystkim prawo do nazwiska i spadku po ojcu. Bez względu na to czy ojciec dożyje szczęśliwego rozwiązania ciąży. W dzisiejszych czasach instytucja ta, na szczęście, nie ma szerokiego zastosowania. Niekiedy jednak może być niezwykle pomocna w uporządkowaniu spraw prawnych i majątkowych młodej matki jak i nowonarodzonego dziecka.
Wszystkie powyższe metody uznania dziecka przez ojca mają charakter polubowny, kiedy obie strony współdziałają w określeniu tożsamości obojga rodziców, niekiedy nawet bez względu na faktyczne biologiczne pochodzenie dziecka. Sytuacja komplikuje się jednak w przypadku, kiedy mamy spór co do ojcostwa dziecka pomiędzy domniemanymi rodzicami. W takiej sytuacji konieczne może się okazać ustalenie ojcostwa w drodze procesu sądowego, o czym już mogą Państwo przeczytać w innym artykule.